Περί χριστιανικής ποίησης, τραγουδιού, κλπ ασμάτων ο λόγος…

Περί χριστιανικής ποίησης, τραγουδιού, κλπ ασμάτων ο λόγος…

…Αλλά για τι τραγούδια μιλάμε;
Και τι είναι ψαλμοί, και τι ύμνοι, και τι ωδές πνευματικές; Διαβάζω στον πρόλογο του βιβλίου «Ωδές πνευματικές»:

ΕΙΣΑΓΩΓΗ:
Το αρμονικό συνταίριασμα ποίησης και μουσικής δημιούργησε το τραγούδι. Είναι επιστήμη και τέχνη μαζί, γέννημα της ανθρώπινης ψυχής που με το τραγούδι εκφράζει τη χαρά και τον πόνο της, την αγωνία και την ελπίδα της. Το τραγούδι σαν έκφραση των ανθρωπίνων συναισθημάτων είναι μια γλώσσα παγκόσμια, καταληπτή από όλους, γιατί όλοι οι άνθρωποι της γης έχουν τα ίδια συναισθήματα, γελούν και κλαίνε με τον ίδιο τρόπο.
Αλλά δεν είναι μόνο ένας δυνατός τρόπος έκφρασης το τραγούδι. Είναι και ένα μορφωτικό μέσο που επηρεάζει τον άνθρωπο γιατί τον συνδέει με το παρόν αλλά και με το παρελθόν, την ιστορία και την παράδοση.

ΔΙΕΥΚΡΙΝΗΣΗ:
Εδώ χρειάζεται να γίνει μια διευκρίνηση. Όλοι οι συνδυασμοί ποίησης και μουσικής δεν είναι τραγούδια ή καλύτερα δεν είναι τραγούδια του αυτού είδους. Ο απ. Παύλος διακρίνει στην εποχή του ψαλμούς, ύμνους και ωδές πνευματικές. Οι ψαλμοί και οι ύμνοι ήταν προσευχές. Διαφέρανε όμως στο ότι οι πρώτοι ψάλλονταν με τη βοήθεια ψαλτηρίου ενώ οι δεύτεροι χωρίς μουσικό όργανο. Με απλά λόγια ψαλμοί και ύμνοι είναι όλα εκείνα που συνδέονται με το Θεό και τη λατρεία.

ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ:
Εκτός όμως από τη λατρεία ο άνθρωπος έχει και τόσες άλλες εκδηλώσεις: Τραγουδάει σε ευχάριστα και σε θλιβερά γεγονότα της ζωής του. Έχει τραγούδια για τη γέννηση, για το γάμο, για τη χαρά, για το θάνατο και την κηδεία, για την άνοιξη και το καλοκαίρι, για το βουνό και τη θάλασσα, για τον τρύγο και για τον πόλεμο. Αυτά λέγονται ωδές.

ΟΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΩΔΕΣ:
Για τον χριστιανό όμως, και, οι ωδές δεν είναι ανεξάρτητες από το Θεό και την πνευματική του ζωή. Γι αυτό και οι ωδές, τα τραγούδια του χριστιανού, σε οποιοδήποτε γεγονός και εκδήλωση της ζωής του είναι Θεοκεντρικά και Χριστοκεντρικά και πνευματικά. Είναι αυτά που τα ονομάζουμε ωδές πνευματικές.

ΟΙ ΨΑΛΜΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΥΜΝΟΙ ΣΗΜΕΡΑ:
Τη διάκριση του Παύλου (για ψαλμούς, ύμνους και ωδές πνευματικές) μπορούμε να κρατήσουμε και σήμερα, με μια μικρή αλλαγή. Ψαλμοί σήμερα είναι οι προσευχές της αγίας Γραφής που έχουν αιώνιο κύρος και επικαιρότητα διότι (εμείς) πιστεύουμε ότι είναι Θεόπνευστες, διότι τις υπαγόρευσε στους ποιητές Του (οι περισσότεροι είναι του Δαυίδ) το Πνεύμα το άγιο.
Ύμνοι είναι οι επιλεγμένες προσευχές που χρησιμοποιούνται στη Θεία λατρεία. Είναι εμπνευσμένοι από περιστατικά και αλήθειες της αγίας Γραφής, ή από τη ζωή και την ιστορία της Εκκλησίας μας. Πολλοί ύμνοι καταφέρνουν να εκφράσουν βαθιές θεολογικά νοήματα με μορφή άψογη ποιητικά και είναι πραγματικά έργα αξεπέραστα μέχρι σήμερα.
…ΚΑΙ ΜΑΚΑΡΙ ΟΛΑ ΑΥΤΑ, ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΣΕ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΤΑΛΗΠΤΗ ΑΠΟ ΟΛΟΥΣ ΜΑΣ!..

ΤΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ:
Ωδές λοιπόν είναι τα τραγούδια. Όπως ο «κόσμος» έχει τα τραγούδια του έτσι και τα παιδιά του Θεού (παιδιά, όχι ενός κόσμου - άκοσμου) έχουν τα δικά τους, που για να μη συγχέονται με τα «κοσμικά» και τα αμαρτωλά, ονομάζονται πνευματικές ωδές. Εμπνευσμένο από την αρμονία του σύμπαντος και την αλήθεια της αγίας Γραφής, το χριστιανικό τραγούδι εκφράζει τα αγωνιζόμενα χριστιανικά νιάτα, χαροποιεί και ενθουσιάζει μικρούς, νέους, αλλά και μεγαλύτερους στην ηλικία. Είναι ένα μέσο προσευχής, ομολογίας και σωστής ψυχαγωγίας…
_________________

…Επομένως, τα «Χριστιανόπουλα» ΔΕΝ είναι… «ξενέρωτα» (έκφραση ενός «κόσμου» - άκοσμου), δεν είναι παιδιά που τραγουδούν «χαζά χριστιανικά τραγουδάκια» (έκφραση ενός «κόσμου» - «ακοινώνητου» και αλειτούργητου), διότι όπως είπα πιο πάνω για τα τραγούδια τα χριστιανικά, «…Είναι ένα μέσο προσευχής, ομολογίας και σωστής ψυχαγωγίας…»,
Αλλά ούτε και όλα τα μη χριστιανικά τραγούδια είναι «αμαρτωλά», αφού όπως έγραψα πιο πάνω:
«Εκτός όμως από τη λατρεία ο άνθρωπος έχει και τόσες άλλες εκδηλώσεις: Τραγουδάει σε ευχάριστα και σε θλιβερά γεγονότα της ζωής του. Έχει τραγούδια για τη γέννηση, για το γάμο, για τη χαρά, για το θάνατο και την κηδεία, για την άνοιξη και το καλοκαίρι, για το βουνό και τη θάλασσα, για τον τρύγο και για τον πόλεμο. Αυτά λέγονται ωδές.».
 

Έχουμε λοιπόν ωδές – τραγούδια διάφορα - που μπορεί να μην είναι μεν «πνευματικά» με την απόλυτη έννοια τη θρησκευτική, αλλά ούτε και στα «κοσμικά» – «αντιχριστιανικά» – «αμαρτωλά» τραγούδια μπορούν να υπαχθούν οι ωδές αυτές. 

Μπορεί, ακόμα, τα τραγούδια αυτά να είναι πράγματι και μια «κατάθεση ψυχής», αλλά όχι και «μέσο προσευχής και ομολογίας θρησκευτικής πίστεως» όπως είναι (συνήθως) τα χριστιανικά τραγούδια.
 

Πρέπει εδώ να αναφέρω – εξηγούμαι για να μην παρεξηγούμαι – ότι τα δημιουργήματα της νεότερης ελληνικής χριστιανικής ποίησης, υστερούν κατά πολύ από εκείνα της παλαιότερης εκκλησιαστικής μας υμνογραφίας. Πολλά δηλαδή από αυτά έχουν συντεθεί πρόχειρα, περιστασιακά και χωρίς έμπνευση, ίσως από αδέξια χέρια, ενώ τα αρχαία συντάσσονταν από πατέρες και δάσκαλους με αξιόλογη μόρφωση.
Ωστόσο, θα ήταν άδικο αν δεν έλεγα ότι υπάρχουν – ευτυχώς – και τραγούδια νεώτερων χριστιανών ποιητών μας οι οποίοι έζησαν και αγάπησαν τον αγώνα για την κατάκτηση της αλήθειας και τον έκαναν τραγούδι, ένα τραγούδι δυνατό, ρωμαλέο που συγκινεί και εμπνέει (όπως προσωπικά έχω διαπιστώσει) τα νιάτα…
Έχω όμως με λύπη μου διαπιστώσει ότι μέσα στα τραγούδια της σύγχρονης Ελλάδας έχουν «τρυπώσει» και πολλά προϊόντα αιρετικών, προτεσταντών κυρίως…
Ένα άλλο που έχω επίσης διαπιστώσει είναι ότι ποιήματα ορθοδόξων τα έχουν συμπεριλάβει στα υμνολογία τους διάφοροι ετερόδοξοι όπως το τραγούδι «Λαμπροτέρα ηλίου η γη» που «βρέθηκε» και σε προτεσταντικό υμνολόγιο ενώ είναι του Κ. Διάλυμα, ορθόδοξου δάσκαλου του ευαγγελίου που έζησε στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα.
 

Από τα τραγούδια δε – πνευματικές ωδές – που αγάπησα ήταν και αυτά που είχαν «καθαριστεί» και τροποποιηθεί με βάση το πνεύμα της χριστιανικής ζωής και της ορθόδοξης λατρείας μας. Ποτέ, για παράδειγμα, ο χριστιανός δεν μιλάει στο Θεό με τη συνείδηση του ότι είναι «καθάρια» η ψυχή του και «παρθενικό» το στόμα του, αλλά αισθάνεται την αθλιότητά του και ζητάει την κάθαρση από τη Θεία χάρη. Γι αυτό, σε τέτοιες περιπτώσεις ήταν σωστή η παρέμβαση στο κείμενο με επιδίωξη, χωρίς να βλαφτεί η μορφή του, να του δοθεί ένα σωστό θεολογικό και Χριστοκεντρικό περιεχόμενο.

…Και πάντα μιλάμε για πνευματικές ωδές!

 Διότι τι τροποποίηση θα μπορούσε π.χ. να γίνει σε ένα «κοσμικό» τραγούδι ώστε να γίνει χριστιανικά αποδεκτό; Ένα τέτοιο είναι και αυτό που λέει:

«...Κάπου υπάρχει η αγάπη μου, μα δεν ξέρω πού!
Θα τη γυρέψω στα χαρτιά, θα τη γυρέψω στα άστρα
και σαν τη βρω, στ’ ορκίζομαι, πως θα ντυθώ μες στα άσπρα...»

Πόσο «πνευματικός» είναι αυτός (και το τραγούδι του) που ψάχνει (οτιδήποτε) να το βρει («ποιητική αδεία»!) στα χαρτιά και στα άστρα και στα μέντιουμ, και μέχρι τότε παραμένει… «μαυροντυμένος» μέσα και έξω;
_________________

Και για να μη λέει κάποιος που δεν με ξέρει ότι είμαι «κολλημένος» με τα χριστιανικά μόνο τραγούδια, δεν είναι υπερβολή να πω ότι αμέτρητα - μη θρησκευτικά - τραγούδια (δημοτικά, και όχι μόνο) γνωρίζω και τραγουδώ από παιδί, πολλά από τα οποία, ανάλογα με την περίσταση, μου έρχονται αυθόρμητα και τα τραγουδάω εξωτερικεύοντας έτσι, τόσο μια μεγάλη μου θλίψη όσο και μια μεγάλη μου χαρά, αλλά και διάφορα άλλα συναισθήματα… Δεκαετίες τώρα, μέχρι και σήμερα!..

Ένα τέτοιο τραγούδι που εκφράζει πολλά και διάφορα, αλλά και μια νοσταλγία, είναι και αυτό:

«Μικρό παιδί σαν ήμουνα
και πήγαινα σχολείο,
μικρό παιδί!..
…Στα μάτια είχα τη χαρά
στα χέρια το βιβλίο,
μικρό παιδί!

Κι όταν η βαρυχειμωνιά,
μου πάγωνε τα χέρια,
Στον ουρανό τα σήκωνα,
να ζεσταθούν στ’ αστέρια!
Στον ουρανό τα σήκωνα,
να ζεσταθούν στ’ αστέρια!

Παιδί στα δεκατέσσερα,
μου ’κλεψαν τη χαρά μου,
μικρό παιδί!..
…Τον Ήλιο είχα στην καρδιά,
το γέλιο συντροφιά μου,
μικρό παιδί!

Κι όταν η βαρυχειμωνιά,
μου πάγωνε τα χέρια…»

Παναγιώτης